هنر و تمدن ایران باستان

نویسنده : حسین شاه میری
16:28
آذر 9, 1401
No Comments
آذر 28, 1401

آیا می دانستید که در بخش آموزش های رایگان پلتفرم پالت مطالب مختلفی منتشر شده است؟؟

دوران تپه های باستانی

آثار هنری به جای مانده از 4000 سال قبل از میلاد مسیح بیشتر متعلق به تپه های باستانی است؛

به طوری که در این تپه ها آثاری از هنر و تمدن ایران باستان رواج دارد.

لرستان از مناطقی است کهبه واسطه کشف آثار مفرغین زیبا و استثنایی شهرت یافته است.

به غیر از تجهیزات اسب ، انگشتر و … در مقابر این منطقه مواردی نظیر خنجر و تبرزین نیز بدست آمده است.

دوران تپه های باستانی

اگر راجع به این موضوع دنبال مطلب بیشتر هستید کلیک کنید

دوره تمدن ایلام

ناحیه ای در بخش جنوب غربی ایران در هزاره سوم قبل از میلاد در سه دوره ایلام آغازین، میانه و جدیدبا مرکزیت شوش شکل گرفت.

سیر تکاملی فرهنگی ، هنری این تمدن به دلیل برخورداری از روش های مناسب آبیاری و کشت و پرورش گیاهان ، شکوه و عظمت یافت.

از دیگر شهر های ایلامی می توان به انشان، هفت تپه و چغامیش اشاره کرد.

اما شوش به عنوان یکی از مهمترین مناطق باستانی تا دوره های بعدی نیز توانست همچنان رونق خود را حفظ کند.

نمونه هایی از آثار نوشتاری ایلام آغازین حدود سه هزار سال قبل از میلاد بدست آمده است.

از نمونه های سفالینه های ایلام می توان به سفالینه های موسوم به کفتری نخودی رنگ با تصاویر ردیفی پرندگان اشاره کرد؛

که از تپه «هلیان» بدست آمده است.

مهمترین آثار فلزی شناخته شده ایلام پیکره مفرغی«ناپیرآشو» همسر فرمانروا «اونتاش ناپیرشا» است؛

که متعلق به سده ی سیزده قبل از میلاد می باشد.

شاخص ترین اثر معماری به جا مانده ایلامی معبد چغازنبیل که قدمت تقریبی آن به 1250 ق.م باز می گردد.

دوره هخامنشیان

سرآغاز دوران هخامنشی به سال 550 قبل از میلاد و با سرنگونی آخرین پادشاه ماد یعنی «آستیاگ» شروع گردید.

کورش کبیر پس از به قدرت رسیدن در سالهای 546-547 قبل از میلاد سرزمین لیدیه و سارد را فتح نمود

و از این رو بخش غربی آناتولی را نیز تحت تسلط خود قرار داد

و در سال 539ق.م سرزمین های میان رودان و بابل را فتح کرد و سپس سوریه و فلسطین امروزی به قلمرو پادشاهی هخامنشی اضافه شد.

گستره عظیمی از سرزمین های مدیترانه تا شرق و از دریای سیاه تا سرزمینهای بادیه نششین و صحرای عربستان به تصرف کورش درآمد.

در پاسارگاد ساختمانهایی باقابلیت های متفاوت وجود دارد؛

که شامل :

دروازه ورودی ؛ دو کاخ کوچک و برج سنگی معروف به «زندان سلیمان» و سکوی سنگی بزرگی موسوم به «تل تخت»

که به احتمال کاخی است که هیچگاه ساخته نشد و نقش انسان بالدار بر روی پایه سنگی

با کتیبه هایی به زبان پارسی ، ایلامی و بابلی و بعد ها مقبره کوروش به این مجموعه اضافه گردید.

دوره اشکانیان

بین سالهای 238 ق.م تا حدود 234 ق.م جریانات خاصی در ایران و آسیای غربی با هجوم قوای نظامی یونانی پدید آمد؛

که دوران ویران گری و تخریب آثار علمی و فرهنگی و نابود شدن آثار و مراکز مهم دوران هخامنشاین می باشد.

از این رو این مناطق بدست دولت های محلی با گرایشات یوانانی گری اداره می شد.

هر چند که تقسیمات اداری شاهنشاهی هخامنشی و ساتراپ نشین ها همچنان حفظ شده بود

که هدف آن ایجاد نوعی فرهنگ آمیخته و تلفیقی ایرانی یونانی با طبقه حاکم ایران بوده است.

این دوره در ایران به نام سلوکی شهرت یافته است.

آثار محدودی از تاثیر هنر یونان در این زمان در دسترس است.

که می توان به پیکره هرکول در بیستون ؛ معبد خورهه در محلات و پرستشگاه شمی در ایذه خوزستان

که نمونه های بارز آن است اشاره کرد.

در حدود سال 238ق.م طی جدال در سیطره قلمرو ایران

ارشک توانست قدرت ساتراپ نشین پارت را در شرق دریای خزر بدست گیرد

ارشک بنیان گذار سلسله پادشاهی اشکانیان یا پارتیان است که تمامی مناطق گستره های فرهنگ یونانی گری «سلوکیان» را بدست آورد.

دوره ساسانیان

در سال 224 میلادی آخرین پادشاه اشکانی «اردوان چهارم» مغلوب اردشیر ساسانی شد

سلسله ساسانی وارث یکی از سه امپراتوری بزرگ دوره خود بود.

این سه امپراتوری عبارت بودند از :

امپراتوریهای ایران
امپراتوری چین
امپراتوری روم

این سه قدرت در عین رقابت با پیوند های تجاری استواری به هم مرتبط بودند از طریق همین پیوندهای تجاری پایه ی تبادلات بنا نهاده شد.

و این به معنی ارتباط وسیع و عمیق شرق و غرب بود.

البته ، این روابط چندان دوستانه هم نبود و گاه به درگیری هایی هم منجر می شد.

منابع تاریخی و آثار هنری به جنگ های ایران و روم در این دوره اشاره دارند.

هنگامی که نقش برجسته های ساسانی را با آثار مشابه هخامنشی مقایسه می کنی؛

درمی یابیم که وجه نمادین هنر هخامنشی بیشتر ترکیب اجزای بدن ، نوع ایستادن و نشستن آن هم به صورت رسمی است.

در نقش برجسته های ساسانی نمادگرایی کاهش می یابد و در عوض واقع گرایی بسیار تقویت می شود.

دوران اسلامی

بعد از دوره ساسانی ، پادشاهان بسیاری بر ایران حکومت کردند که هر کدام شیوه های مختلف هنری را رواج دادند.

اسلام در اوایل سده هفتم میلادی در حجاز یا عربستان

در جنوب غربی آسیا شکل گرفت؛

در سال 622 میلادی با هجرت حضرت محمد از مکه به مدینه ، تاریخ اسلامی آغاز و هجرت پیامبر اکرم به مبدا تاریخ اسلام بدل شد.

هدف هنر اسلامی بیان وحدت است.

هنرمند مسلمان وحدت را در کمال صورت و شکل هنر دینی جستجو می کند.

اشکالی که بار معنایی رمزپردازانه و نمادین دارند،

هنر اسلامی هنری غیرواقع گراست،

که توجهی به ظاهر عینی طبیعت ندارد و می کوشد تا از طبیعت گذر کند و جهانی فراخاکی را به تصویر درآورد.

تمدن و فرهنگ اسلام در پرتو عوامل مشترک زبانی ، دینی ، اعتقادی و فکری هنر اسلامی زاده شد.